Ο Β. Αποστολίδης που πρώτος επιχείρησε να ερμηνεύσει ερασιτεχνικά τις επιγραφές, το 1887, διέκρινε σ' αυτές λέξεις σημιτικής καταγωγής. Μάλιστα αναφέρει ότι η μία επιγραφή είναι σε φρυγική γλώσσα και η δεύτερη σε καρική. Η γνώμη του σήμερα θεωρείται μάλλον γραφική, χωρίς επιστημονική βάση, αλλά την αναφέρουμε τιμής ένεκεν, επειδή ήταν ο πρώτος που προσπάθησε κι επειδή ήταν λήμνιος. Διάβασε λοιπόν ο Β. Αποστολίδης στις δύο επιγραφές, ότι: "στήθηκαν στη μνήμη του Ζερονάϊθ ηγεμόνα των Αμοραίων, αρχιστρατήγου της Μύρινας, βασιλιά της Λυδίας και της Αιολίδας, ο οποίος κατέκτησε τη Ρόδο, τη Νάξο, την Πάρο, την Ανάφη, την Α-στυπάλαια και τη θήρα και πέθανε στις δύο του μηνός Αλασιάλ". Η ερμηνεία αυτή δεν υποστηρίχτηκε από κανένα, αφού δεν βασίζεται ούτε σε γλωσσολογικά, ούτε σε ιστορικά δεδομένα. Ο Α. Μοσχίδης είναι ευγενικός μαζί του, αλλά ο Pauli τον αντιμετωπίζει με ειρωνία.
Λίγοι επιστήμονες, όπως ο γάλλος Breal, θεώρησαν τη γλώσσα των επιγραφών θρακική, κάτι που ούτε ο ίδιος δεν το υποστήριξε, όταν αργότερα η γνώμη του επικρίθηκε. Άλλοι επιστήμονες, ετρουσκολόγοι, κυρίως των αρχών του αιώνα, όπως ο Bugge, ο Pauli, ο Deecke, ο Moratti και ο Lattes, ενώ συμφωνούσαν ότι η γλώσσα των επιγραφών είναι συγγενής της ετρουσκικής, διαφωνούσαν ως προς τον βαθμό συγγένειας. Βέβαια είναι γεγονός ότι προσπαθούσαν να συγκρίνουν δύο γλώσσες που καμμιά τους δεν είχε διαβαστεί, ούτε η ετρουσκική, ούτε η πελασγική. Ο Pauli καταλήγει, και συμφωνεί και ο Μοσχίδης, ότι πρέπει να υπάρχει μικρή συγγένεια μεταξύ των δύο γλωσσών και μόνο δύο λέξεις της επιγραφής έχουν το αντίστοιχό τους στην ετρουσκική. Πρόκειται για τις λέξεις ΣΙΑΛΧFΕΙΖ ΑFΙΖ (Α, στιχ. 3), που ο Pauli τις ερμηνεύει "πενήντα ετών" και τις παρομοιάζει με τις ετρουσκικές "salxls avils".
Τελευταία ο γάλλος HEURGON, που αναφέραμε πιο πάνω ότι το 1980 χρονολόγησε την επιγραφή γύρω στα 515 π.Χ., υποστήριξε ότι σ' αυτήν τιμήθηκε από τους Πελασγούς της Λήμνου, ο ήρωας ΥΛΑΙΟΣ (Α, στίχ.1 και Β, στιχ. 1, ΗΟΛΑΙΕ), σαν αρχηγός της αντίστασης των κατοίκων εναντίον των Περσών.

Πρέπει ν' αναφερθεί ότι με τη στήλη των Καμινιών έχουν ασχοληθεί και Τούρκοι επιστήμονες και "επιστήμονες", προσπαθώντας να την οικειοποιηθούν, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι ακόμα δεν έχει ερμηνευτεί. Βέβαια η επιχειρηματολογία τους είναι αντιεπιστημονική, αποσπασματική, ασαφής και συχνά τα συμπεράσματα τους αυθαίρετα και αντιφατικά. Σκοπός τους είναι ν' "αποδείξουν" ότι η γλώσσα της επιγραφής είναι συγγενής με την ετρουσκική, η οποία με την σειρά της είναι η παλιά τουρκική γλώσσα!
Το 1991 στο "Γαλάζιο Βιβλίο", του Τουργκούτ Οζάλ, αναφέρεται ότι η γλώσσα των επιγραφών είναι φρυγική! Όμως στα βιβλία της σχολικής ιστορίας τους, το 1930, οι Τούρκοι συγγραφείς βάφτιζαν τη γλώσσα αρχαία λυδική! Βέβαια δεν αξίζει ν' αντικρούσει κάποιος με σοβαρά επιχειρήματα, τέτοιες αυθαίρετες, αντιφατικές απόψεις, που αλλά-ζουν από εποχή σε εποχή. Αρκεί ν' αναφέρουμε ότι ο αυτόκλητος γλωσσολόγος Τ. Οζάλ "λύνει" το πρόβλημα της γλώσσας των επιγραφών, σε μια και μόνη παράγραφο, όταν έχει απασχολήσει δεκάδες επιστήμονες για ένα σχεδόν αιώνα και έχουν γραφεί γι' αυτό πλήθος από πολυσέλιδες επιστημονικές μελέτες. Όμως τέτοιες, προπαγανδιστικές ουσιαστικά απόψεις, πρέπει ν' αναφέρονται, να επισημαίνονται και να κατακεραυνώνονται από όποιον έλληνα τις συναντά (σε συνέδρια, δημοσιεύματα, κ.λπ.), ώστε να μη βρίσκουν έδαφος, κυρίως στο εξωτερικό.

Άφησα τελευταία την ερμηνεία που θεωρώ πιθανότερη. Είναι του γιατρού και ερασιτέχνη ιστορικού και γλωσσολόγου Ιάκωβου Θωμόπουλου, ο οποίος υποστήριξε το 1912 ότι ερμήνευσε τις δύο επιγραφές. Χαρακτήρισε τη γλώσσα τους αρχαία ελληνοπελασγική, η οποία δεν διαφέρει από την νεότερη ελληνοπελασγική, που γι' αυτόν 27 είναι η αρβανίτικη διάλεκτος. Η ερμηνεία του είναι σχεδόν ταυτόσημη με τις ερμηνείες των γάλλων Cousin και Durrbach και του σουηδού Nachmanson. Στην εποχή τους αυτές οι ερμηνείες θεωρήθηκαν αντιεπιστημονικές, αφού επικρατούσε η άποψη ότι οι Πελασγοί δεν ήταν ινδοευρωπαϊκό φύλο ή ακόμα ότι δεν υπήρξε ποτέ τέτοιος λαός. ' Ομως τα νεώτερα χρόνια, όλο και περισσότεροι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι λεγόμενες προελληνικές γλώσσες, πρέπει να θεωρούνται πρωτοελληνικές, δηλαδή προγονικές μορφές της αρχαίας ελληνικής των κλασσικών χρόνων. Να σημειωθεί ότι από το 1912 ο Ι. Θωμόπουλος, με βάση την ερμηνεία του, τοποθετούσε χρονικά την κατασκευή της στήλης γύρω στο 510 π.Χ. και όχι στον 7ο αιώνα π.Χ., όπως οι σύγχρονοι του! Μόλις το 1980, όπως είδαμε, επιβεβαιώθηκε αυτή η χρονολόγηση από τον Heurgon. Ισχυρίζεται λοιπόν αυτός ο λαμπρός ελληνολάτρης γιατρός, ότι οι επιγραφές γράφηκαν σε δύο δόσεις.
Η πρώτη πριν το 510 π.Χ. αναφέρεται στον ήρωα Ταβάρζιο ή Ταφάρζιο Χαράλη, ο οποίος έσωσε την πατρίδα του από εχθρικές επιδρομές των θρακών και των Μαλιέων. Η δεύτερη συμπληρώθηκε μετά τον θάνατο του ίδιου ήρωα, που συνέβη αργότερα, σε κάποια επιδρομή των Φωκέων και μ' αυτήν ο επιγραφοποιός θρηνεί που ο ήρωας δεν ζει πλέον για να τους προστατέψει από τη νέα εισβολή των θρακών. Η ερμηνεία του Ι. Θωμόπουλου, στίχο προς στίχο, έχει ως εξής:

1. ΟΔΟΙΠΟΡΕ ΣΥ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΤΙΣ ΔΥΣΤΥΧΙΕΣ ΣΑΣ 2. ΛΥΠΗ ΝΑ ΕΧΕΙΣ 3. ΟΤΑΝ ΕΠΗΛΘΕ ΕΚΕΙΝΟΣ ΠΟΥ ΓΕΙΤΟΝΕΥΕΙ 4. ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ ΕΣΩΣΕ ΑΥΤΟΣ 5. Η ΟΤΑΝ Η ΜΑΛΙΣ ΓΗ ΕΠΗΡΧΕΤΟ, ΑΥΤΟΣ ΕΣΩΣΕ ΤΟΥΣ ΜΥΡΙΝΑΙΟΥΣ 6. ΑΛΛΑ Ω ΤΑΒΑΡΖΙΕ 7. ΑΣ ΖΗΣ Β 1. ΟΔΟΙΠΟΡΕ ΟΤΑΝ ΟΙ ΦΩΚΕΙΣ ΕΠΕΤΕΘΗΣΑΝ, ΑΥΤΟΣ ΕΣΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ, ΑΛΛΑ ΧΑΘΗΚΕ 2. ΝΑ ΖΗΣ ΧΑΡΑΛΗ, ΑΣ ΖΗΣ. ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΔΥΣΤΥΧΙΑ, ΔΙΩΧΘΗΚΑΝ ΟΙ ΦΩΚΕΙΣ 3. ΑΣ ΖΗΣ. ΕΜΦΑΝΙΣΟΥ. ΕΠΕ ΠΛΕΥΣΕ ΕΚΕΙΝΟΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΠΡΟΣ ΛΥΠΗΝ ΜΟΥ ΓΕΙΤΟΝΕΥΕΙ. ΑΧ! ΕΞΕΛΙΠΕΝ ΑΥΤΟΣ.

Στην μετάφραση αυτή, λείπει φυσικά ο ρυθμός και η μουσικότητα ενός αυθεντικού κειμένου, αφού τόσο η σύνταξη, όσο και οι κλίσεις των λέξεων είναι διαφορετικές από το πρωτότυπο. Πολλοί υποστηρίζουν την ορθότητα της πιο πάνω μετάφρασης, τόσο με ιστορικά, όσο και με γλωσσολογικά επιχειρήματα. Από την ιστορική σκοπιά υ-ποστηρίζεται ότι τα γεγονότα που αναφέρονται στις επιγραφές έχουν ως εξής.
Οι γείτονες που επιτέθηκαν στη Λήμνο δεν είναι άλλοι από τους θράκες. Είναι γνωστό απ' τον Ηρόδοτο, ότι γύρω στο 515 π.Χ. οι Αθηναίοι άποικοι της θρακικής πόλης Χερσόνησος έκαναν αποτυχημένες επιδρομές κατά γειτονικών πόλεων στα παράλια του Ελλησπόντου. Δεν είναι απίθανο σε κάποια απ' αυτές τις επιδρομές, να επιτέθηκαν και στη Λήμνο, οπότε αναδείχθηκε η μορφή του ήρωα Ταβάρζιου Αράλη (ή Χαράλη). Αργότερα, και αφού μεσολάβησε κάποια αποτυχημένη επίθεση των Φωκέων, οι Αθηναίοι άποικοι της θρακικής Ελαιούντος κατέλαβαν τελικά το νησί το 510 π.Χ., με αρχηγό τον Μιλτιάδη γιο του Κίμωνος. ' Ομως ο Αράλης είχε σκοτωθεί και δεν μπορούσε να προβάλλει αντίσταση στους εισβολείς. Οι Αθηναίοι άφησαν μόνο κάποιες φρουρές στο νησί, στις δύο μεγάλες πόλεις ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ και ΜΥΡΙΝΑ, πράγμα που σημαίνει ότι οι παλιοί του κτήτορες Πελασγοί δεν το εγκατέλειψαν, αλλά σίγουρα είχαν κάποια σημεία υπό τον έλεγχο τους. ' Οπως αναφέρει ο Ηρόδοτος: "Ηφαιστιείς μεν νυν επείθοντο Μυριναίοι δε... επολιορκέοντο", δηλαδή, οι Ηφαιστιείς παραδόθηκαν, ενώ οι Μυριναίοι αντιστάθηκαν και τελικά εκδιώχθηκαν από το νησί". Επομένως οι Ηφαιστιείς παρέμειναν στο νησί και κάποιοι φρόντισαν να τιμήσουν τον Ταβάρζιο.
Από γλωσσολογική σκοπιά, ο Ι. Θωμόπουλος συσχετίζει τις λέξεις των επιγραφών με αρχέγονες ελληνικές ρίζες που υπάρχουν στα Ομηρικά έπη, στις γλώσσες του Ησύχιου και στις λέξεις της κλασσικής αρχαιοελληνικής γλώσσας. Κάποιες απ' αυτές τις ρίζες επιβίωσαν και στη νεοελληνική γλώσσα, πάντα κατά τον Ι. Θωμόπουλο.

Ας δούμε μερικές απ' αυτές τις λέξεις (ή ρίζες), όπως αναλύθηκαν από τον Ι. Θωμόπουλο το 1912 και την Α. Δημητρίου το 1990 (συμπληρωματικά), με λίγες δικές μου παρατηρήσεις:
ΗΟΛΑΙΕ' (Α στιχ. 1 και Β σπχ. 1): Αντιστοιχεί στο "ΗΟΔΑΙΕ". Η μετατροπή του Λ σε Δ είναι συχνή. Αναφέρεται από τον Ησύχιο και υπάρχει σε αρχαϊκά αττικά αγγεία, όπως π.χ. λάφνη - δάφνη, λίσκος -δίσκος, Ολυσσεύς - Οδυσσεύς, κ.λπ. Το Η μετατρέπεται σε δασεία και προκύπτει το "ΟΔΑΙΕ", που είναι κλητική του ενικού της λέξης ΟΔΙΤΗΣ, δηλαδή "Ω ΟΔΙΤΑ, ΟΔΟΙΠΟΡΕ". ΝΑΦ (Α στιχ. 1): Είναι μορφή του αρχαίου ρήματος "ΝΗΦΩ", που στη δωρική διάλεκτο ήταν "ΝΑΦΩ" και σήμαινε "νοώ, γνωρίζω, έχω το νου μου". Ο φιλόσοφος Επίχαρμος γράφει: "νάφε και μέμνησ' απιστείν", δηλαδή, "να 'χεις το νου σου και να θυμάσαι τους απιστούντες. ΖΙΑΖΙ/(Α στιχ. 1): Αντιστοιχεί στο "ΔΙΑΔΙ". Το Ζ σαν διπλό σύμφωνο προφερόταν ΣΔ και πολλές φορές, ιδίως στην αιολική διάλεκτο προφερόταν σαν Δ. Μην ξεχνάμε ότι στις επιγραφές έχει χρησιμοποιηθεί το αιολικό αλφάβητο. ΔΙΑΔΙ = ΔΑΊΌΣ ή ΔΗΙΟΣ = δυστυχής. ΜΑΡΑΖ(Δ στιχ. 2, Β στιχ. 3): Σημαίνει λύπη. Παράβαλλε το σύγχρονο "μαράζι"! ΣΙΑΛ (Α στιχ. 3, στιχ. 5): Ρίζα του ομηρικού "ΣΙΑΛΛΩ ή ΙΑΛΛΩ", που σημαίνει "ορμώ, επέρχομαι, τρέχω". Ε (Α στιχ. 4): Κτητική αντωνυμία τρίτου προσώπου, χωρίς γένος. Σημαίνει "του εαυτού του". Παράβαλλε το αρχαιοελληνικό "ΕΗ". FΙΣΘΟ (Α στιχ. 4, Β στιχ. 1): Αντιστοιχεί στο "ΙΣΤΟ", που σημαίνει "εστία, πατρίδα". Παράβαλλε το δωρικό "ΙΣΤΙΑ" και το ιωνικό "IΣΤΙΗ". Οι δυο τελευταίες λέξεις "Ε FΙΣΘΟ", σημαίνουν "η πατρίδα του" ΜΑΛΑ (Α στιχ. 5): Ο Ι. Θωμόπουλος το ερμηνεύει "Μαλίς γη", δηλαδή "γη των Μαλιέων".
Νομίζω όμως ότι θα ερμηνευόταν καλύτερα σαν, "πλήθος". Υπάρχει το ομηρικό "ΜΑΛΑ = πολύς", από όπου προήλθαν οι σημερινές λέξεις "μάλλον, μάλιστα". Αν η λέξη ερμηνευτεί σαν πλήθος, τότε αίρεται και η αμφιβολία για το πότε επιτέθηκαν οι Μαλιείς στη Λήμνο, ένα γεγονός άγνωστο.

' Ετσι ο Α στιχ. 5 διαμορφώνεται ως εξής: "Η όταν πλήθος (εχθρών) επήρχοντο, αυτός έσωσε τους Μυριναίους". ΜΟΡΙΝ(Α στιχ. 5): Η Μόρινα, πελασγική ονομασία της Μύρινας, με την οποία μάλλον υπονοείται όλο το νησί. ΤΑFΑΡΖΪ Ο (Α στιχ. 6): Ω Ταβάρζιε! ΖΙΡΑΙ(Α στιχ. 7, Β στιχ. 2 και 3): Προστακτική του ρήματος "ΖΗ-FΩ", που είναι αρχική μορφή του "ΖΗΩ(ΖΩ)". Σπμαίνει "ζήτω, να ζης". Είναι αξιοσημείωτο ότι με την ίδια σημασία (ζήτω) και με την παραπλήσια μορφή "ΖΥFΑΕ" υπάρχει λέξη στην Καρική γλώσσα, σε επιγραφές που βρέθηκαν στην Αίγυπτο, γραμμένες με ελληνικούς χαρακτήρες. Είναι της εποχής του φαραώ Ψαμμήτιχου Β' (593-589 π.Χ.). Οι Κάρες ήταν μισθοφόροι του. Οι Κάρες εθεωρούντο Έλληνες και προσκαλούντο στους Ολυμπιακούς αγώνες. ΦΟΚΙΑ (Β στιχ.1): Η Φωκίς (Φωκίδα), διαβάζεται "Φούκια". FΕΡΟΝ(Β στιχ.1): Παρατατικός του ρήματος (Ρ)έρρω = χάνομαι, εξαφανίζομαι. ΗΑΡΑΔΙ Ο (Β στιχ. 2): Ω Χαράλη! Ή καλύτερα Αράλη (δασυνό-μενο). ΦΟΚΕ(Β στιχ. 2): Ο Φωκεύς, κάτοικος της Φωκίδος. ΟΜ(Β στιχ. 3): Αρχέγονη μορφή του αόριστου του ρήματος "μειώ = στερώ" ή του ρήματος "μινύθω = μειώνω, εκλείπω". Σημαίνει "τον στερηθήκαμε, μας εξέλιπε". Α ΟΜ ΑΙ (Β στιχ. 3): Η φράση ερμηνεύεται "αχ έλειψε αυτός!" ή σ' ελεύθερη μετάφραση "τον χάσαμε". Η φράση έχει εκπληκτική ομοιότητα ηχητικά με την γνωστή θρηνητική κραυγή "ωιμέ!"
Αυτή η μικρή επιλογή, είναι νομίζω ενδεικτική και ενισχύει την άποψη ότι ο Ι. Θωμόπουλος ακολούθησε σωστό δρόμο στην προσπάθεια ερμηνείας των επιγραφών. Οπωσδήποτε το θέμα αυτό παραμένει ανοικτό, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν άλλες πελασγικές επιγραφές, ώστε να γίνουν συγκρίσεις. Ακόμα κι αν το νόημα των δύο επιγραφών είναι αυτό που προτείνει ο Ι. Θωμόπουλος, υπάρχουν αρκετές ασάφειες, γλωσσολογικού κυρίως χαρακτήρα, που ακόμα δεν έχουν επαρκή επιστημονική εξήγηση. Επειδή όμως θεωρώ ότι τελικά αυτή η ερμηνεία είναι πιο κοντά στην αλήθεια, έστω κι αν η επιστημονική της τεκμηρίωση δεν είναι ολοκληρωμένη, γι' αυτό ε-πιχείρησα μιαν ελεύθερη απόδοση του νοήματος που προσπάθησε να δώσει γράφοντας αυτές τις επιγραφές ο άγνωστος επιγραμματοποιός της Λήμνου. Άλλωστε έτσι τιμούσαν οι αρχαίοι Έλληνες τους ήρωες και τα μεγάλα γεγονότα, πράγμα που δείχνει ότι οι Πελασγοί κάτοικοι της Λήμνου είχαν κι αυτοί τις ίδιες αντιλήψεις για τους υπερασπιστές της πατρίδας.